Bipolarni poremećaj: život na talasima ekstrema

Bipolarni poremećaj je možda jedan od najfascinantnijih poremećaja za proučavanje za one koji su zainteresovani za kliničku psihologiju.

Ideja da se osoba može kretati između dva ekstrema fascinira, a istovremeno i zastrašuje.  Postoji popularna koncepcija bipolarnog poremećaja koja nas može navesti da vjerujemo da i mi lako možemo patiti od istog i da ne postoji osoba, ma koliko inteligentna bila, koji uživa apsolutnu emocionalnu stabilnost.
S druge strane, koliko puta ste čuli da osobe s bipolarnim poremećajem imaju dvostruku ličnost? Koja je prava priroda poremećaja koji uzrokuje da osoba ima "različite ličnosti"? Koje su razlike između bipolarnog poremećaja i graničnog poremećaja ličnosti? Pokušaćemo da odgovorimo ovdje.

Bipolarni poremećaj - Šta je to?
​Bipolarni poremećaj je afektivni poremećaj kojeg karakteriziraju ekstremne promjene raspoloženja, faze manije (euforije), hipomanija (euforija manjeg trajanja) ili miješane faze, koje se općenito smjenjuju sa depresivnim epizodama. 

​Prema kriterijumima Međunarodne klasifikacije bolesti (ICD-10) i Priručnika statističke dijagnoze mentalnih poremećaja (DSM-IV) postoje različite vrste bipolarnog poremećaja:

• Bipolarni poremećaj I : najmanje jedna manična epizoda ili mješovita epizoda (manija i hipomanija), koja se može dogoditi prije ili nakon depresivnih epizoda.
• Bipolarni poremećaj II: manje ozbiljani manični simptomi koji se nazivaju hipomanske faze i depresivne epizode.
• Ciklotimija: naizmjenična hipomanija sa subkliničkim depresivnim poremećajima.

Ovo je relativno čest poremećaj koji se javlja u svim starosnim uzrastima i kod oba pola, a najčešće se prvi put manifestuje u dobi između 15 i 25 godina. Kada se pojavi kod nekoga ko je stariji od 60 godina, studije nam govore da je tada vjerovatno da je poremećaj organskog porijekla. 
Poput velikog broja poremećaja, i ovaj poremećaj utiče na funkcionisanje i dobrobit osobe. Stopa samoubistava je vrlo visoka kod ljudi sa bipolarnim   poremećajem - čak 15% pacijenata.

Usponi i padovi
DSM-IV-TR utvrđuje kriterijume za različite tipove maničnih, hipomaničnih, depresivnih i mješovitih epizoda. Manična epizoda je promjena raspoloženja koja traje najmanje nedelju dana, tokom koje se pojavljuju tri ili više od sljedećih simptoma:

• Pretjerano samopouzdanje.
• Smanjenje potreba za spavanjem.
• Pacijent je govorljiviji nego inače.
• Različite ideja.
• Poteškoće u održavanju pažnje.
• Psihomotorna agitacija.
• Pretjerani hedonizam s velikim rizikom od ozbiljnih posljedica.
• Ovaj poremećaj je dovoljno ozbiljan da uzrokuje pogoršanje u radu i društvu, hospitalizaciju ili psihotične simptome.

​Hipomanična epizoda je promjena raspoloženja koja traje najmanje četiri dana uz tri ili više simptoma navedenih (iznad) za maničnu epizodu. Promjenu raspoloženja i promjenu aktivnosti mogu uočiti drugi, ali se ne smatra dovoljno ozbiljnim i nema psihotičnih simptoma.

Velika depresivna epizoda  pokazuje sljedeće simptome tokom 2 nedelje:

• Gubitak ili značajno povećanje tjelesne težine ili apetita.
• Nesanica ili hipersomnija.
• Agitacija ili psihomotorno usporavanje.
• Umor.
• Osjećaji pretjerane beskorisnosti ili krivice.
• Smanjenje koncentracije ili nemogućnost donošenja odluka.
• Suicidalne tendencije.
• Depresivno raspoloženje tokom većeg dijela dana ili opšta apatija.

Mješovita epizoda kombinuje simptome manične epizode i velike depresivne epizode, gotovo svakiog dana, najmanje nedelju dana.
Tokom svih ovih epizoda, simptomi nisu uzrokovani psihičkim učincima tvari ili ljekova. Ako su ovi simptomi posljedica uzimanja određenih supstanci ili lijeka, on se ne može dijagnosticirati kao bipolarni, čak i ako neko ispunjava sve gore navedene kriterijume
​
„Liječenje osoba s psihopatološkim poremećajima trebalo bi da bude isti kao i kod drugih bolesti. Nikako ne bi trebalo stigmatizirati pacijenta ili ih kriviti za patnju kroz koju prolaze.

Razlike između bipolarnog poremećaja i graničnog poremećaja ličnosti
​Granični poremećaj ličnosti ( Borderline, BPD) jedan je od najozbiljnijih poremećaja ličnosti. Nedostatak emocionalne regulacije kod BPD-a mora se razlikovati od neravnoteže koja se javlja kod bipolarnog poremećaja. BPD ima sljedeće karakteristike:

• Opšta nestabilnost koja utiče na stanje uma, sliku o sebi i ponašanje.
• Trajne poteškoće u uspostavljanju stabilnih veza, koje se ne javljaju kod bipolarnih pacijenata.
• Impulsivnost, nekontrolisana ljutnja, samodestruktivno ponašanje.
• Suicidalne tendencije, prijetnje ili samoozljeđivanje.
• Rizična ponašanja koja su obično izazvana međuljudskim sukobima i problemima u odnosima (strah od odbacivanja ili napuštanja).
• Osjećaji praznine i dosade.

Bipolarni poremećaj ne stvara rascijep u ličnosti 
Kada se desi rascijep u ličnosti tada se radi o disocijativnom poremećaju  identiteta (podijeljena ili višestruka ličnost).
Ljudi sa višestrukim ličnostima imaju dva ili više različitih identiteta (čak i do stotinu), gdje barem dva od njih preuzimaju kontrolu nad ponašanjem više puta. Osim toga, osobe sa ovim poremećajem se osjećaju nesposobnim zapamtiti važne osobne podatke ovisno o ličnosti koja dominira u tom trenutku.

Velika većina ljudi koji rade u području mentalnog zdravlja vjeruju da su potrebne druge intervencije osim farmakoloških. Individualna ili grupna psihoterapija je vrlo korisna u tim slučajevima. Takođe je preporučljivo smanjiti farmakološko liječenje ako terapijski učinci nisu značajni.
Konačno, dijagnostičke oznake pomažu u personalizaciji liječenja, jer svaka osoba je različita, te ni njihovo zdravstveno stanje nije izuzetak. U tom smislu, dvije osobe sa istom dijagnozom mogu imati vrlo različito iskustvo poremećaja.

Bibliografske reference:
Belloch, A., Sandín, B., & Ramos, F. (2012). Priručnik za psihopatologiju.
McGraw-Hill's Guide, GDT (2012). Klinička praksa o bipolarnom poremećaju.