Bipolarni spektar: različite vrste bipolarnog poremećaja

Bipolarni poremećaj je ozbiljan klinički entitet koji često izaziva zbunjenost i strah. Osim toga, postoji do devet različitih oblika bipolarnog poremećaja. U ovom članku ćemo objasniti različite vrste bipolarnog poremećaja.

Bipolarni poremećaj je ozbiljan klinički entitet koji onemogućava osobu da normalno funkcioniše. Početak poremećaja je obično oko 20 godine. Ovaj klinički entitet se sastoji od depresivnih epizoda (intenzivne tuge) koje se smjenjuju sa epizodama euforije (manične epizode). 

Osim toga,  ove promjene raspoloženja uzrokuju ogromnu patnju kod oboljelih i ljudi oko njih.
Opisani su različiti podtipovi ovog poremećaja, a u ovom članku ćemo govoriti o bipolarnom spektru. Prvo ćemo definisati manično-depresivnu bolest i njene simptome.
Prema Bellochu, procjenjuje se da će deset do 13% ljudi koji su doživjeli veliku depresivnu epizodu doživjeti maničnu ili hipomaničnu epizodu u nekom trenutku svog života, što će dovesti do promjene njihove dijagnoze u bipolarni poremećaj.

Bipolarni poremećaj
Bipolarni afektivni poremećaj (u daljem tekstu BAP) obično počinje depresivnom epizodom. Zapravo, dijagnoza se konačno postavlja kada se pojavi hipomanična, manična ili mješovita epizoda. Dakle, možemo razlikovati hipomanične, manične i mješovite epizode.

Bipolarni poremećaj je dobio i naziv manično-depresivna bolest. Predstavlja periode euforije koji se smenjuju sa periodima duboke tuge.

Hipomanija
Hipomanična epizoda nije toliko ozbiljna kao njen "veliki brat": manija. Za Svjetsku zdravstvenu organizaciju (SZO), hipomanija se sastoji od euforičnog i ekstremnog stanja uma koje traje najmanje nedelju dana. Među simptomima su euforija, ali i razdražljivost.
Motorna i mentalna aktivnost se povećava, a nivo energije koju osoba doživljava je viši. Kao posljedica toga, osoba može imati smanjenu potrebu za snom. Pored ostalih simptoma, osoba govori brzim jezikom (tj. osoba je verbozna).

Manija
Za razliku od hipomanije, manija zahtijeva hospitalizaciju. Zaista, ozbiljnija je i samim tim uočljivija onima koji su u blizini ovakve osobe.  Za SZO to predstavlja visoko i ekspanzivno stanje uma koje traje nekoliko dana i karakterizira ga euforija i psihomotorna aktivacija.
Među najkarakterističnijim simptomima manije su ideje koje oboljeli posjeduje, između ostalog: da su oni prilično nevjerovatni i nepobjedivi, sa visokim samopoštovanjem, može se pojaviti i Brainstorming, u obliku nepovezanih misli u brzom nizu i u više smjerova. Osim toga, manično ponašanje je često impulsivno.

“Kratke manične epizode su dobar prognostički faktor.”
-Belloch-

Mješovite epizode
SZO tvrdi da mješovite epizode podrazumijevaju brzu izmjenu maničnih i depresivnih simptoma tokom većeg dijela vremena u periodu od najmanje dvije sedmice.
Nelagodnost uzrokovana mješovitim epizodama obično je teška i ometa svakodnevni život osobe. Ponekad može zahtijevati hospitalizaciju.

Bipolarni spektar
Sada kada znate šta je bipolarni poremećaj, objasnićemo različite načine na koje se on može predstaviti.
Prvi je subsindromalni bipolarni poremećaj. Ovaj oblik se javlja kada klinička slika, uprkos kliničkom i funkcionalnom uticaju na život osobe, ipak ne ispunjava kriterijume potrebne za postavljanje dijagnoze.

“Epizoda koja traje kraće od one opisane u dijagnostičkim priručnicima ili koja nije u skladu sa svim simptomima, ali koja ima negativan utiecaj na kvalitet života pacijenta bila bi primjer subsindromalnih simptoma.”
-Belloch-

Akiskalov prijedlog
Zašto pojedinac razvija bipolarni poremećaj? Koje vrste bipolarnog poremećaja postoje? Da bi odgovorili na ova pitanja, 1980. godine, Akiskal i kolege predložili su klasifikaciju koja opisuje manično-depresivnu bolest prema njenom početku ili obliku:

Bipolarni podtip 1/4 (0,25)
Ovaj podtip se sastoji od razvoja maničnih epizoda kao odgovora na uzimanje antidepresiva. Kao što smo ranije spomenuli, većina slučajeva bipolarnog poremećaja počinje razvojem depresivne epizode.
Ako se pri takvoj kliničkoj slici prepiše antidepresiv, s ciljem poboljšanja raspoloženja, a osoba zapravo pati od bipolarnog poremećaja, antidepresiv će uzrokovati raniju pojavu manične epizode.

“Ovaj podtip bipolarnog poremećaja reaguje brzo, ali ne i održivo, na antidepresive: odgovor koji se često naziva '"burnout”.
-Stahl-

Bipolarni podtip 1/2 (0,5) i shizoafektivni poremećaj
Shizoafektivni poremećaj sastoji se od simptoma psihoze koji se izmjenjuju s maničnim, hipomaničnim i depresivnim epizodama. Kod ovog podtipa bipolarnosti, psihotični simptomi su manje izraženi nego kod drugih psihotičnih poremećaja (kao što je shizofrenija). Međutim, simptomi vezani za raspoloženje su gori.

“Shizoafektivni poremećaj karakterizira prisustvo psihoze i manije, uz druge simptome raspoloženja.”
-Stahl-

Bipolarni podtip I i 1/2 (1,5)
Ovaj podtip karakterizira prisustvo hipomaničnih epizoda u odsustvu depresivnih epizoda. Ovi pacijenti imaju produženu hipomaniju.

“Ovi pacijenti se mogu liječiti od hipomanije dok se gleda na buduću pojavu depresivne epizode.”
-Stahl-

Bipolarni podtip II i 1/2 (2,5)
Ovaj tip se sastoji od prisustva depresivnih epizoda sa ciklotimskim temperamentom. Da bismo je bolje razumjeli, ciklotimija je manje teška, ali hroničnija slika slična BPAD-u. Važno je biti svjestan ove kliničke slike jer liječenje ciklotimije, kada se sprovodi isključivo antidepresivima, može imati efekat bumeranga, tj. povećanje promjena raspoloženja i, na kraju, izazivanja manične epizode.

“Mnogi pacijenti sa ciklotimijom jednostavno smatraju da su "neraspoloženi" i ne konsultuju se sa profesionalnim licem dok ne dožive potpunu depresivnu epizodu.”
-Stahl-

Bipolarni podtip III (3)
Ovaj podtip se sastoji od depresivnih epizoda. Tome se dodaju hipomanične epizode uzrokovane konzumacijom antidepresiva. U dijagnostičkim priručnicima to se naziva bipolarni poremećaj izazvan supstancama. Ovo je zaista prikladan naziv jer podsjeća profesionalce da su bipolarni pacijenti daleko od kandidata za uzimanje samo antidepresiva za liječenje poremećaja.

“Pacijenti koji razviju maničnu ili hipomaničnu epizodu sa antidepresivom često se nazivaju bipolarnim III.”
-Stahl-

Bipolarni podtip III 1/2 (3,5)
Ovaj podtip bipolarne bolesti sastoji se od razvoja depresivnih i hipomaničnih epizoda kao posljedica upotrebe nedozvoljenih supstanci. Stahlovim riječima, “kombinacija bipolarnog poremećaja sa zloupotrebom supstanci je direktan put do haosa”.
Upotreba supstanci za moduliranje emocionalnih stanja je nešto što je svima poznato. Na primjer, kada smo umorni možemo popiti kafu. Međutim, kada se u kontekstu BPAD-a uzimaju teže i nedozvoljene supstance, posljedice mogu biti mnogo teže.

Bipolarni podtip IV (4)
Ovaj podtip nastaje prisustvom depresivnih epizoda sa hipertimskim temperamentom. Hipertimija je povišena emocionalnost, uzrokuje da ljudi izgledaju pretjerano veseli, optimistični i produktivni. Oni su uspješni ljudi čija je ličnost ostala stabilna tokom vremena, ali koji, iznenada počnu da pate od teške depresije.

“Čak i ako nemaju formalni bipolarni poremećaj, ovi pacijenti bolje reagiraju na stabilizatore raspoloženja nego na antidepresive.”
-Stahl-

Bipolarni podtip V (5)
Peti bipolarni poremećaj predstavlja prisustvo depresije sa mješovitom hipomanijom.   Postoji potpuna slika depresije, ali samo neki simptomi manije.

“Da li se ovi pacijenti mogu liječiti samo antidepresivima ili su im potrebni stabilizatori raspoloženja ili antipsihotici, ostaje da se istraži.”
-Stahl-

Bipolarni podtip VI (6)
Mogu li osobe sa demencijom patiti od bipolarnog poremećaja? Nažalost, odgovor je da. Dakle, posljednji podtip se sastoji od prisutnosti BAP-a u kontekstu demencije. Ovo može otežati dijagnozu oba klinička entiteta.

“Bipolarnost se može pogrešno pripisati simptomima demencije umjesto da se prepozna kao poseban poremećaj i liječi stabilizatorima raspoloženja.”
-Stahl-


REFERENCE/STRUČNA LITERATURA:
1. Connolly, Kevin R.; Thase, Michael E. (2011). «The Clinical Management of Bipolar Disorder: A Review of Evidence-Based Guidelines» 
2. Harrington R. (2005). Affective disorders. Child and Adolescent Psychiatry. 4th ed. Oxford: Blackwel Publising.
3. Hilty, D.M., Leamon, M.H., Lim, R.F., Kelly, R.H. y Hales, R.E. (2006). A Review of Bipolar Disorder in Adults. Psychiatry (Edgmont), 3(9), 43-55.
4. Phillips, M.L. y Kupfer, D.J. (2013). Bipolar Disorder Diagnosis: Challenges and Future Directions. Lancet, 381(9878), 1663-1671
5. Rowland, T. y Marwaha, S. (2018). Epidemiology and Risk Factors for Bipolar Disorders. Therapeutic Advances in Psychopharmacology, 8(9), 251-269.