Histrionični poremećaj ličnosti: konstantna potreba za pažnjom i priznanjem

Film "Mean Girls" iz 2004.godine u kom glavna junakinja Redžina Džordž pokazuje svoju histrioničnu stranu ličnosti

Histrionični poremećaj ličnosti je prema Američkoj psihijatrijskoj asocijaciji definisan kao poremećaj koga karakterišu: pretjerano traženje pažnje koje obično počinje da se ispoljava u ranoj zrelosti, uključujući neadekvatno zavodljivo ponašanje i ekstremnu potrebu za priznanjem od strane okoline. Ovi ljudi su nemirni, dramatični, entuzijasti i koketični.

Razlika između poremećaja ličnosti i same ličnosti

O poremećaju ličnosti, a ne samo ličnosti, govori se onda kada postupci te ličnosti ozbiljno otiču na osobu i njeno okruženje, tj. počinju stvarati patnju i probleme i osobi i okruženju. Ljudi bliski osobi sa poremećajem ličnosti takođe pate, jer se radi o psihopatologiji koja je egosintonična (u harmoniji sa potrebama i ciljevima ega i slikom o sebi), pa osoba koja ima poremećaj ipak smatra da je sa njom sve u redu. Ovo znčai da je poremećaj integrisan u psihološku strukturu osobe i da je dio nje.

Anksiozni poremećaj ili opsesivno kompulzivno poremećaj se doživljavaju kao nešto od spolja što napada osobu i ima početnu tačku. Ovo su egodistonični poremećaji, tj. misli, ideje, snovi su strani egu, u konfliktu sa sa njim ili sa predstavom o sebi. Ali poremećaji ličnosti počinju da se razvijaju još u djetinjstvu.Osoba ih ne vidi kao nešto odvojeno od sebe.
Poremećaji ličnosti se odlikuju izazivanjem sukoba u neposrednom okruženju osobe koja ih ima.
Za razliku od ostalih tegoba, problema, stanja koji se relativno brzo mogu uočiti i riješiti tokom psiholoških terapija, poremećaji ličnosti su otporni na liječenja, tj. teško ih je liječiti.
Osim toga, ljudi sa poremećajem ličnosti često izbjegavaju da potraže stručnu pomoć odlaskom kod psihologa i ostalih stručnih lica. Razlog je to što osjećaju da su takvi oduvijek, i da su za njihove probleme krivi drugi.

Kako se dijagnostikuje histrionični poremećaj ličnosti?

Za dijagnozu mentalnog poremećaja, kriterijumi koji se najčešće koriste u psihijatriji i psihologiji su oni Američke psihijatrijske asocijacije (APA). Trenutni stručni termin koji je APA predložila u Dijagnostičkom i statističkom priručniku za mentalne poremećaje (DSM-5) je "histrionični poremećaj ličnosti".
Prema APA kriterijumima, histrionični poremećaj ličnosti pripada poremećajima ličnosti grupe B. Karakteriše ih konstantno traženje pažnje, promjena raspoloženja, skolonost drami i ekstrovertnost.
Osoba sa ovim poremećajem se takođe može opisati kao ona koja ima “zavodljivo” ponašanje i želi ostaviti “utisak” na okolinu. Ali to ne znači da svi oni sa ovim osobinama imaju histrionični poremećaj ličnosti. Ovdje moraju biti zadovoljeni i ostali kriterijumi.
Da bi se moglo reći da neko ima histrionični poremećaj ličnosti, treba ispuniti pet ili više od dolje navedenih 8 kriterijuma, prema Dijagnostičkom i statističkom priručniku za mentalne poremećaje (DSM-5) 

1. Osoba želi biti u centru pažnje, i osjeća se nelagodno u situacijama kada nije u centru pažnje.
2. Interakciju sa drugima često karakteriše seksualno zavodljivo ili provokativno ponašanje.
3. Brze promjene emocija i raspoloženja i površno izražavanje emocija
4. Konstantno koristi svoj fizički izgled kako bi privukli pažnju.
5. Imaju način komuniciranja i govora koji se bazira na utiscima, a kojem nedostaju detalji.
6. Samodramatizacija, teatralnost i pretjerana ekspresija emocija.
7. Sugestibilnost, lako padaju pod uticajem okoline ili okolnosti.
8. Smatraju da su veze sa ostalima bliže nego što one zaista jesu.                         

Pored ispunjavanja pet ili više gore navedenih kriterijuma, neophodno je da oni budu prisutni do kraja adolescencije. Kada dijagnostički kriterijumi nisu u potpunosti ispunjeni, onda osoba može obrazac u ponašanju, stil, profil ličnosti koji je histrionički.

Karakteristike ljudi sa histrioničnim poremećajem ličnosti: 

- Egizibicionističko ponašanje
- Stalno traženje potvrde ili odobrenja od strane drugih
- Prekomjerna osjetljivost na kritiku ili neodobravanje
- Ponos na vlastitu ličnosti i nespremnost da se promjene, posmatrajući svaku promjenu kao prijetnju
- Neadekvatno zavodljiv izgled ili ponašanje seksualne prirode
- Korićšenje somatskih simptome (fizičke bolesti) kako bi privukli pažnju
- Potrebno je biti u centru pažnje
- Niska tolerancija za frustraciju ili odlaganje zadovoljstva
- Brzo prebacivanje emocionalnih stanja koje mogu izgledati površno ili pretjerano drugima
- Tendencija da se vjeruje da su odnosi intimniji nego što zapravo jesu
- Donošenje ishitrenih odluka
- Svaljivanje krivice na druge za lične neuspjehe 
- Lako padanje pod uticaj drugih, posebno oni koji ih odobravaju
- Pretjerana dramatičnost i emocionalnost

Kako se razvija histrionični poremećaj ličnosti?
Kao i većina psihopatoloških poremećaja, histrionični poremećaj ličnosti ima mnoge uzroke. Postoji nekoliko uzročnih faktora, a kod većine pacijenata postoji ranjivost (biološka, psihološka, socijalna) koja dolazi u interakciju sa njihovom okolinom (učenje, obrazovanje, upotrebe droge, odnosi) a sve to se završava ovim poremećajem.
Kod ostali psihološki hporemećaja može se uočiti aktivan faktor koji je doprinio razvoju. Na primjer, period neprestane anksioznosti rezultira napadima panike ili gubitak posla može dovesti do depresije. Međutim, kod poremećaja ličnosti ne postoji faktor u psihopatologiji koji je ubrzao razvoj.

Liječenje histrioničnog poremećaja ličnosti
Tretman sa kognitivno-bihejvioralnom terapijom
Tehnike uključuju kontrolisanje impulsa, emocionalnu inteligenciju, poboljšanje razmišljanja i rad na kognitivnim distorzijama (greškama u mišljenju). Glavni ciljevi tretmana su:

Raditi na normalizovanju difuznog razmišljanja.
Razlikovati fantazije os stvarnosti.
Više kontrole nad impulsivnim ponašanjem.
Poboljšati sliku koju osoba ima o sebi.
Poboljšati interpersonalne i intrapersonalne psihološke sposobnosti.
Obuka o socijalnim vještinama i asertivnosti je osnovna za poboljšanje poremećaja, zato što su ovo ljudi koji su navikli da manipulišu međuljudskim odnosima. Oni to rade sa emocionalnim krizama, žalbama i drugim neasertivnim stavovima (obično agresivnim).
Bitan dio psihološke terapije je pomoći pacijentu da spozna šta želi, šta osjeća, šta ga uznemirava, i kako da sve to pravilno izrazi.
Kao dio obuke u asertivnosti, pacijenti saznaju kako da dovode u pitanje svoje vjerovanje da bi gubitak odnosa bio katastrofalan. Uz to oni uče kako da se nose sa mišlju o gubitku ili ideji kada ih neko odbija.

Iako je to lijećenje komplikovano, poboljšanje stanja nije nemoguće.
Terapija je fundamentalna, i oslobađa ljude sa ovim poremećajem velikih patnji i tereta koje im on uzrokuje. 
Takođe im pomaže da prepoznaju i preuzmu odgovornost za svoju patnju koju njihov poremećaj nanosi okruženju.

Stručne reference:
1. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-V)
2. WHO: International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems 10th Revision (ICD-10)

​